داستان زوییکی

در جشن ۵۰ سلگی رصدخانه ی رادیویی ملی آمریکا داستانی درباره ی زوییکی شنیدم که خیلی جالب بود. فریتز زوییکی ستاره شناسی بود که در دهه ی ۳۰ برای نخستین بار به نیاز به بودن ماده ی تاریک پی برد. البته هنوز آن روزها نامی برایش نگذاشته بودند. زوییکی بر اساس سرعت کهکشان ها در یک خوشه کهکشانی پیشنهاد کرده بود که اگر قوانین گرانش درست باشد جرم کهکشان ها باید ۱۰ تا ۱۰۰ برابر آن چیزی باشد که به چشم می آید. زوییکی نام این جرم گمشده را ماده ی تاریک گذاشت. روشن است که وجود چیزی که تنها گرانش دارد و دیده نمی شود و تا کنون هم در هیچ آزمایشگاهی چیزی همانندش دیده نشده به هیچ روی خوشایند ستاره شناسان آن زمان نبود و واکنش شدیدشان را در پی داشت. واکنش شدید در جامعه ی علمی معمولا به معنی نادیده گرفتن است و این پیشنهاد زوییکی هم واقعا نادیده گرفته شد به طوری که تا ۴۰ سال پس از آن تعداد ارجاع ها به مقاله اش تنها ۷ ارجاع بود که نیمی از آن ها را هم خودش نوشته بود! آن سال ها کنفرانسی در سانتا باربارا درباره ی دینامیک کهکشان ها برگزار شد یکی از اخترشناس هایی که آن روزها دفتر کارش کنار دفتر زوییکی بوده تعریف می کرد که یک روز صبح با صدای داد و بیداد زوییکی از دفترش بیرون آمده و دیده زوییکی از این که به کنفرانس سانتاباربارا خوانده نشده بسیار عصبانی شده و داد و هوار راه انداخته است. ولی آن روزها گذشت و ۴۰ سال پس از آن، بودن ماده ی تاریک پذیرفته شد. امروز آن مقاله ی فراموش شده ی زوییکی صدها ارجاع دارد و ماده ی تاریک در همه جای اخترفیزیک، کیهان شناسی و حتی فیزیک ذرات بنیادی دیده می شود. این برای من نمونه ی بسیار آموزنده ای از یک کار علمی خوب است که اگر هم هنگام نوشته شدن به چشم کسی نیاید، یک روز سرانجام دیده خواهد شد و قدر خواهد دید